بررسی بیوسیستماتیکی و تنوع زیستی گونه های achillea aleppica dc. و a. millefolium l. در استان های همدان وکردستان

بزرگترین تیره گیاهان گل دار، شامل1600 تا 1700 جنس و حدود24000 گونه است. anthemideae یک طایفه بزرگ از asteraceaeبا حدود 12 جنس و 134 گونه در ایران می باشد که از بین آن ها anthemis, achillea , tanacetum وartemisia بزرگترین جنس ها می باشند. جنسachillea ، شامل حدود 130 گونه علفی چند ساله با پراکنش جهانی می باشد. تعداد زیادی از گونه های این جنس انحصاری و محدود به نواحی خاصی هستند، در مقابل، گونه-های دیگر پراکنش جغرافیایی وسیعی دارند. 19 گونه از این جنس در مناطق مختلف اکولوژیکی وجغرافیایی ایران گسترش یافته است. این جنس در مناطق مختلفی از بیابان ها تا زیستگاه های آبی و از کنار دریا تا ارتفاعات کوه ها می روید ودر نتیجه این دامنه اکولوژیکی متنوع، چندین گونه از achillea تنوع مورفولوژیکی بالایی را نشان می دهند. بومادران یک نام رایج برای چندین گونه از achillea در زبان فارسی می باشد که به عنوان داروی ضد اسپاسم و ادرارآور، ترمیم کننده زخم ، درمان ذات الریه و ورم مفاصل مورد استفاده قرار می گیرند. عدد کروموزومی پایه در این جنس x=9 می-باشد. هدف از این پژوهش، بررسی بیوسیستماتیکی و تنوع زیستی گونه های achillea aleppica و a. millefolium در استان های همدان وکردستان با استفاده از روش d.s.s. بود. در این روش واحد مطالعه زیستگاه ویژه است. در این راستا، 10 زیستگاه ویژه برای گونه a.millefolium و 10 زیستگاه ویژه برای گونهa. aleppica تعیین گردید. در بررسی این زیستگاه های ویژه، گونه های هم باش شناسایی شدند، سپس داده های فلوریستیک با استفاده از نرم افزار anaphyto ، به روش f.c.a. آنالیز گردید و گروه بندی زیستگاه های ویژه با استفاده از مارکر فلوریستیک انجام شد. آنالیز عوامل اکولوژیک زیستگاه های ویژه در این گونه ها با استفاده از نرم افزار m.v.s.p. به روش c.c.a. صورت گرفت.همچنین شیب تغییرات و چگونگی تأثیر عوامل اکولوژیکی با قرار دادن هر یک از عوامل اکولوژیکی روی گروه بندی حاصل از f.c.a. مورد بررسی قرار گرفت. همچنین از بررسی های ریخت شناسی، گرده شناسی، کروموزومی و الکتروفورز پروتئین های ذخیره ای بذر جهت تعیین نوع و سطح تنوع استفاده شد. داده های حاصل از این مطالعات توسط نرم افزارهای m.v.s.p. 3.1 و ntsys مورد آنالیز قرار گرفت. در مطالعه ریخت شناسی 52 ویژگی کمی و کیفی در زیستگاه های ویژه a. aleppica و a. millefolium ارزیابی گردید نتایج مطالعات سیتولوژی در هر دو گونه عدد پایه x=9 را نشان داد که گروه بندی های حاصل از آنالیز آن ها با نتایج حاصل از مطالعات فلوریستیک، اکولوژیک و ریخت شناختی مطابقت دارد. این نتایج منجر به تعیین 3 سیتوتیپ (2n=6x=54, 2n=8x=72, 2n=14x=126) و 5 اکوتیپ برای a. millefolium و تعیین 3 سیتوتیپ(2n=2x=18, 2n=4x=36, 2n=8x=72) و 1 اکوتیپ برای achillea aleppicaگردید.عامل اکولوژیک ارتفاع نقش تعیین کننده در ایجاد سیتوتیپ ها در گونه a. millefolium دارد. علاوه بر شمارش کروموزومی، آنالیز کاریوتیپی نیز برای گونه a. aleppica انجام گرفت. فرمول کاریوتیپی بر اساس نسبت بازوها برای جمعیت های دیپلوئید 14m+4sm وبرای جمعیت های اکتا پلوئید 56m+10sm+6st و 50m+18sm+4st به دست آمد و همچنین کلاس تقارنی همه زیستگاه ها 2a تعیین شد به غیر از یک مورد که 2b بود. نتایج الکتروفورزی پروتئین های ذخیره ای بذردر زیستگاه های ویژه این گونه ها نیز با گروه بندی های فلوریستیک، اکولوژیک، مورفومتری، سیتولوژی و گرده شناسی هم خوانی دارند. تعداد وشدت باندها در این دو گونه متفاوت بود که این نشان دهنده تنوع می باشد.